Page 55 - Kastamonu Genç Akademi Dergisi 1. Sayı

Peygamberimiz de tüm bu esasları uygulayıp sahabeye örnek olmuĢtur. Bu çerçevede dinin

amacı ahlaklı birey ve toplum oluĢturmaktır. Ġslam ahlakında hakiki tutum ahlaki ilkelerin
sadece zihinde yer alması değil, bilfiil yaĢanması, eylem ve davranıĢlarla örnek olunması

esastır.

Hz Muhammed peygamber olarak Ġslam'ın bütün inanç esaslarını, ibadet esaslarını ve

ahlak esaslarını bizzat uygulayarak çevresindeki insanlara örnek olmuĢtur. Böylece birbirine

güvenen, elinden dilinden diğer insanların emin olduğu, paylaĢmayı bilen, yardımlaĢan ve
bütün bunları tevhid inancı ve yaratıcıya ibadetle bütünleĢtiren bir topluluk meydana

getirmiĢtir. Onun mesajını çok iyi anlayan sahabe nesli dini hayatı sadece ibadete ve diğer
dini uygulamalara hasretmemiĢ, ahlaki eylem ve davranıĢları da önemsemiĢtir. Peygamber

sonrası oluĢan Ġslam kültür ve medeniyetinde de ortaya çıkmıĢ olan kelam, felsefe ve tasavvuf

gibi ekollerin de ana görüĢlerinde ahlaki hayat hep önemli kabul edilerek vurgulanmıĢ ve
üzerinde kurulmuĢtur. Bu çerçevede ilk kelamî ekollerden olan mutezile ve Ehl-i Sünnetin

büyük itikadî ekollerinden Maturidilik baĢta olmak üzere ahlaki hayatın vazgeçilmez unsuru
olan insan özgürlüğünü temellendirmiĢlerdir. Özellikle Maturidiliğin ahlaki anlamda iyi ve

kötünün akılla bilinebileceği görüĢü, insanın ahlaki hayatını kurmada ve eylemlerini

yönetmede Ġslam kültürünün ana görüĢlerinden biri olmuĢtur.

Ġslam medeniyetinde ortaya çıkmıĢ felsefi ekoller de insanın yapısını, özelliklerini ve

nefsinin güçlerini ele alarak davranıĢlarımızın temeli hakkında ahlak alanında etkili teoriler
geliĢtirmiĢlerdir. Ġslam ahlak felsefesi alanında özellikle Peygamberimizin de tavsiye ettiği

itidal yani orta yolda olma anlayıĢı ana görüĢ olarak temellendirilmiĢtir. Orta yolda olmak

demek insanın eylem ve davranıĢlarında ifrat ve tefritten uzak kalmasıdır. Bu ise insanın arzu
istek ve heveslerini tamamen yok etmeden aklın kontrolünde kullanması ile mümkündür. Orta

yolda olmaya ahlak alanında en bariz örnek olarak, ne cimrilik ne de müsriflik yapmadan

dağıtmak ve yardımlaĢmak olarak cömert davranmak gösterilebilir. Ġnsanın eylem ve
davranıĢlarını temele alan nefsin kötülüklerinden arındırılmasını esas kabul eden tasavvufi

anlayıĢlarda da ahlak hep öncelikli olarak yer almıĢtır.

Hz. Peygamberin Ġslam mesajının geniĢ kitleler tarafından kabul edilmesinde ve

içtenlikle benimsenmesinde eylem ve davranıĢlarında örnek olan ve kendisine her bakımdan

güvenilen Müslüman bireylerin etkisi çok büyük olmuĢtur. Bu Müslüman bireyler, Ġslam'ın
sadece ibadet veya muamelat alanındaki emir ve yasaklarıyla değil, özellikle toplumun diğer

bireylerinin gözü önünde olan ahlaki eylem ve davranıĢlarıyla dini hayatlarını

50