Page 30 - Kastamonu Genç Akademi Dergisi 2. Sayı
P. 30
info@kastamonugencakademiderigisi.com
Öte yandan, ruhun cisimleşmeden önce var problemi ile klasik dönemdeki nefs/ruh-beden
olduğunu ve onun kapladığı belirli bedenle problemi arasındaki bazı önemli farklara işaret
yalnızca olumsal bir ilişkisi olduğunu söyleyen etmek yerinde olacaktır. Gerek yerli gerekse
Plotinus'unki gibi radikal olarak gayri-maddeci yabancı literatürde, hem Ortaçağ Hıristiyan ve
8
bir teoriden de uzak durmak istemektedir. Müslüman düşünürlerinin hem de Antik Yunan
düşünürlerinin nefs-beden problemine dair
12. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar geçen süre
yaklaşımlarını modern zihin felsefesinin
boyunca zihin-beden sorununun ele alınış şekli ve
kavramları ve sınıflandırmaları üzerinden
sebepleri aynı olmasa da geleneğin önemli oranda
okumanın kolaylığına ve cazibesine kapılmış
ortak soruların etrafında döndüğü görülebilir. Bu
10
çalışmalar göze çarpabilmektedir. Hâlbuki söz
soruların yüzeye çıkmasında ise, İbn Sina'nın iki
konusu düşünürleri sistemlerinin bütünlüklerini
ruh/nefs anlayışını mezcetme girişimi olduğu
göz önünde tutarak ve kullandıkları kavramlara
söylenebilir. Elbette takip eden alımlanma
ve bunları hangi anlamda kullandıklarına dikkat
sürecinde bu sorunlara bazı Hıristiyan öğretileri
ederek anlamaya çalışmak gerekir.
de eklenmiştir. Ancak yine de çağdaş zihin
felsefesi, kökenini Descartes'ın
Meditasyonlar’ında değil, çok daha erken bir
A. Psukhe’nin Zihne İndirgenmesi ve
tarihte aramalıdır. Yani buna göre Augustinus ve
Tartışmanın Kayan Zemini
Aristoteles ile İbn Sina ve İbn Rüşd’ün, Batı
İlk dikkat çekilmesi gereken husus, belki de en
felsefi “psiko-lojisinin” ana kaynakları olduğu
bariz fark olmasına rağmen göz ardı edilebilen
9
söylenebilir.
nokta olarak zihin ile nefs arasındaki farktır.
Descartes tarafından Meditasyonlar'da "zihin"
2. Zihin-Beden Problemi & Nefs-Beden için kullanılan kelime Latince "mens" ve
Problemi: Önemli Ayrışmalar Fransızca "esprit"tir. Diğer eserlerinde de 'anima'
Bunu söylemekle beraber, İbn Sina’nın nefs- veya 'ame' kelimelerini kullanır ve bunlar aynı
beden ilişkisi hakkındaki görüşlerini ele almaya anlama geliyor gibi görünmektedir. Descartes'ın
geçmeden önce, modern haliyle zihin-beden dayandığı Latince gelenek bu iki sözcüğü de
8 Peter. Adamson, “Correcting Plotinus: Soul's Relationship to Macit bu anakronizm tehlikesine dair bazı nakillerde
Body in Avicenna's Commentary on The "Theology of bulunmakla beraber kendisinin Aristoteles ve İbn Sina’yı
Aristotle"”, Bulletin of the Institute of Classical Studies. çağdaş zihin felsefesi tartışmaları ışığında okuma arzusunun
Philosophy, Science And Exegesis in Greek, Arabic and Latin baskın çıktığı görülüyor. Kendisi ayrıca zaman zaman nefs ve
Commentaries:Volume 2/83 (2004), 61. zihin terimlerini eşanlamlı olarak da kullandığını belirterek,
9 Lagerlund, “Introduction: The Mind/Body Problem and Late
Medieval Conceptions of the Soul”, 12. gerekçe olarak ise klasik metinlerde Müslüman filozofların bu
10 Stephen Everson’ın Aristoteles’in psiko-lojisini ele alırken kavramaları rahatlıkla birbirlerinin yerine ikame edip
ona bugünden bir zihin felsefesi kuramı atfetmenin yol kullanmış olmalarını öne sürüyor. Hâlbuki Arapça zihin
açabileceği anakronizme dair endişeleri için bkz. Stephen kelimesi Türkçe’ye geçmiş olsa bile, güncel Türkçe’de modern
telakkilere göre anlaşılıp kullanılan zihin kelimesiyle o
Everson, “Psychology”, The Cambridge Companion to dönemde orijinal dili olan Arapça’da kullanılan ve söz konusu
Aristotle, ed. Jonathan Barnes (Cambridge, 1995), 168–170,
aktaran: Muhittin Macit, “Aristoteles ve İbn Sînâ’da Nefs- düşünürlerin zaman zaman nefs yerine de kullandıkları zihin
kelimesiyle kastedilenin aynı şey olmayacağını göz önünde
Beden İlişkisi Problemi ve Modern Zihin Felsefesindeki Bazı bulundurarak kavramsal dakikliği gözetmesi yerinde olurdu.
Yansımaları”, M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 1/26 (2004), 65
23
