Page 31 - Kastamonu Genç Akademi Dergisi 2. Sayı
P. 31
info@kastamonugencakademiderigisi.com
kullanır. 'Anima' elbette kullanılan ana kelimedir zihin felsefesinde revaç bulacaktır. Dolayısıyla
ve genellikle (bizim nefs ile karşıladığımız) 'soul' tarihi sürekliliği içerisinde zihin-beden / nefs-
ile çevrilir. Descartes’ın zihin için kullandığı beden tartışması ele alınırken burada işaret edilen
Latince’deki bu 'mens' kelimesinin neredeyse her zemin kaymasının farkında olmak gerekir.
zaman aklî nefse yahut nefsin aklî kısmına tahsis
B. Kadimlerin Kavgası & Modernlerin
11
edildiği görülmektedir. Zira tüm zihinsel
Kavgası: Farklı Dertler
etkinlik ya da tüm zihinsel içerik, yani tüm
Yahut: Neden ve Hangi Bakımdan
fikirler/ideler (ideas), Descartes için bilinçli
Zihin-Beden Problemi Modern Bir
süreçlerdir ve bu nedenle Descartes'ın "mens"
Problemdir?
veya "esprit" kullanımı, çoğu orta çağ filozofunun
aklî nefs (intellectual soul) dediği şeye oldukça Zihin-beden problemi ile Nefs-beden problemi
iyi karşılık gelir. Ruhun Tutkuları'nda (Les arasındaki bir diğer farklılık ilgilerdeki ve
Passions de l'âme) tartışılan tutkuları sorunun ele alınış tarzlarındaki farklılıktır.
sınıflandırmak zor ve tartışmalı olsa da Descartes Modern düşünürler için sorun temelde bilinç ve
önceden bitkisel ve hassas/duyumsayan nefslerin yönelimsellik gibi fenomenlerin maddi/fiziki bir
kapsadığı süreçleri bedene itmiştir. Descartes, evrende nasıl mümkün olduğunu açıklama
nefsin yaşamın ilkesi olduğu görüşünü reddetmek sorunudur. Klasik düşünürler için ise mesele,
istediği için 'nefs'(soul) yerine 'zihin' gayrimaddi olan nefse göre varlık zincirinde çok
(mind/mens) terimini kullanmak istemiştir. daha aşağıda yer alan maddenin nasıl olup da nefs
Descartes'a göre sadece insanların nefsleri (soul) üzerinde bir etkiye sahip olabildiği yahut daha
veya zihinleri olduğundan, nefsler düşünüldüğü genel ifade edersek aralarında mertebe farkı olan
gibi canlılar için özsel/zâtî değildir. Bu sonuç bu farklı cevherlerin (ki iki ayrı cevher
12
Descartes’ın hayvanları ne zihin ne de ruh/nefs olduklarının ispatı da ayrı bir meseleydi) nasıl
sahibi olan makineler olarak görmesiyle de olup da ilişkide olduklarını açıklama şeklinde
13
uyumlu olmaktadır. Klasik nefs anlayışı ise daha metafizik bir meseleydi.
bitkisel, hayvani ve insani nefs taksiminde de
Peki niçin böyleydi? Neden zihin-beden
görüldüğü üzere daha kapsamlıdır. Konuyla ilgili
probleminin modern dönemdeki ele alınışı gibi
hem Aristoteles’in hem de İbn Sina’nın nefs
bir inceleme klasik dönemde karşımıza
olmak bakımından nefsi inceledikleri bölümlere
çıkmıyordu? Halbuki sorunun fark edilmesi için -
müracaat edilebilir. Psukhe’nin zihne
en azından modern filozofların zihninde- bilincin
indirgenmesi olarak ifade edeceğimiz süreç sözü
fenomenal içerikleri üzerine kısa bir düşünme
edilen bu daraltma ile de sınırlı kalmayacak,
yeterlidir: duyumlar ve fizyolojik durumlar
herhangi bir metafizik ilke ve aklî bir cevher
arasındaki fark açıktır, oysa bunlar arasındaki
olarak nefse yer vermeyen yaklaşımlar modern
11 Lagerlund, “Introduction: The Mind/Body Problem and Late 13 Lagerlund, “Introduction: The Mind/Body Problem and Late
Medieval Conceptions of the Soul”, 3. Medieval Conceptions of the Soul”, 2.
12 Lagerlund, “Introduction: The Mind/Body Problem and Late
Medieval Conceptions of the Soul”, 4.
24
